Báo hoa mai(sách đỏ)

Báo hoa mai (Panthera pardus) là một trong bốn loài 'mèo khổng lồ' thuộc chi Panthera. (Các loài khác là sư tử, hổ và báo đốm Mỹ.) Chúng dài từ 1 đến gần 2 mét, cân nặng từ 30 đến 70 kg. Con cái thông thường có kích thước bằng khoảng 2/3 con đực.

Phần lớn báo hoa mai có màu nâu hay nâu vàng nhạt với các đốm đen, nhưng lớp lông của chúng thì rất đa dạng. Các đốm có xu hướng nhỏ hơn về phía đầu, lớn hơn và có tâm nhạt ở phía thân.

Ban đầu, người ta cho rằng báo hoa mai là con lai giữa sư tử và báo, và trong một số ngôn ngữ nước ngoài từ leopard có nguồn gốc từ sự tin tưởng này; leo là tên Latinh của sư tử, và pard là thuật ngữ cũ có nghĩa báo. Trên thực tế, "báo" có thể là một vài loài trong họ Mèo có gen tạo ra màu đen hơn là màu nâu vàng, vì thế tạo ra lớp lông đen thuần, ngược lại với những con có màu đốm thông thường. "Báo", trong một nghĩa khác, đơn giản là những con báo hoa mai lông sẫm (hoặc là dạng màu sẫm của các loài mèo khổng lồ khác: xem báo đen).

Trước khi có những thay đổi do con người tạo ra trong mấy trăm năm trở lại đây, báo hoa mai đã từng là loài mèo phân bổ rộng nhất hơn cả mèo nhà: Chúng được tìm thấy ở mọi nơi thuộc châu Phi (ngoại trừ sa mạc Sahara), cũng như ở Tiểu Á và Trung Đông, Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc, Siberia, phần lớn đất liền của khu vực Đông Nam Á, các đảo Java, Zanzibar và Sri Lanka.

Lối sống và thức ăn của chúng khác với các loài mèo khổng lồ khác. Chúng có khả năng săn trên cây cũng như trên mặt đất, chúng ăn côn trùng, thú gặm nhấm, cá và những thú lớn như linh dương. Báo hoa mai thậm chí săn cả chó, mà chó cũng là những kẻ ăn thịt ghê gớm; những người nuôi chó trong những vùng có báo hoa mai thường khôn ngoan giữ chúng trong các cũi để đảm bảo an toàn cho chúng vì báo hoa mai được biết như là những kẻ thèm thịt chó. Chúng leo trèo rất tốt và thông thường hay giấu con mồi săn được ở trên cây.

Mặc dù số lượng lớn của chúng, loài thú săn đêm và sống trên cây này rất khó nhìn thấy trong tự nhiên. Có thể là khu vực có nhiều nhất là vườn quốc gia Yala ở Sri Lanka, ở đó có mật độ báo hoa mai hoang cao nhất thế giới, nhưng thậm chí ngay cả ở đây thì việc nhìn thấy chúng không phải lúc nào cũng có.

Các nòi
Có khoảng từ 7 đến 30 nòi báo hoa mai (một trong số đó đã tuyệt chủng) mặc dù không phải mọi tác giả đều công nhận sự tồn tại của các nòi này; tám nòi được công nhận rộng rãi nhất là còn tồn tại được đánh dấu hoa thị (*) dưới đây.

Họ Felidae
Phân họ Felinae: khoảng 30, phần lớn là các loài mèo nhỏ tới trung bình
Phân họ Pantherinae
Mèo cẩm thạch, Pardofelis marmorata
Báo gấm, Neofelis nebulosa
Báo tuyết, Uncia uncia
Sư tử, Panthera leo
Hổ, Panthera tigris
Báo hoa mai, Panthera pardus
Báo hoa mai châu Phi*, Panthera pardus pardus (nguy cơ thấp, ít lo lắng)
Báo hoa mai Amur*, Panthera pardus amurensis (cực kỳ nguy hiểm)
Báo hoa mai Anatolia, Panthera pardus tulliana (cực kỳ nguy hiểm)
Báo hoa mai Barbary, Panthera pardus panthera (cực kỳ nguy hiểm)
Báo hoa mai Ấn Độ*, Panthera pardus fusca (nguy cơ thấp, ít lo lắng)
Báo hoa mai Đông Dương*, Panthera pardus delacouri
Báo hoa mai Iran*, Panthera pardus saxicolor
Báo hoa mai Java*, Panthera pardus meas (đang nguy hiểm)
Báo hoa mai Hoa Bắc*, Panthera pardus japonensis (đang nguy hiểm)
Báo hoa mai Sinai, Panthera pardus jarvisi
Báo hoa mai Nam Ả Rập, Panthera pardus nimr (cực kỳ nguy hiểm)
Báo hoa mai Sri Lanka*, Panthera pardus kotiya (đang nguy hiểm)
Báo hoa mai Zanzibar, Panthera pardus adersi (tuyệt chủng)
Báo đốm Mỹ, Panthera onca
Phân họ Acinonychinae: Báo gêpa
[sửa] Tấn công con người
Báo hoa mai, mặc dù kích thước nhỏ của chúng, cũng là những kẻ săn mồi có khả năng giết người như những mãnh thú khác. Báo hoa mai ở Rudraprayag được cho là giết chết hơn 125 người và con ở Panar bị cho là giết 400 người sau khi bị thương bởi những kẻ săn trộm và vì thế không còn khả năng săn các con mồi bình thường. Cả hai con này cuối cùng đã bị giết chết bởi nhà săn thú khổng lồ và tác giả nổi tiếng Jim Corbett.


Đi săn cùng báo hoa mai, từ con tem của Jean Stradan (thế kỷ 16)[sửa] Kỹ thuật săn mồi
Báo hoa mai là những thú ăn thịt có thể săn bắt nhiều chủng loại con mồi hơn bất kỳ các loài mèo lớn nào khác. Trong nhiều khu vực sinh sống của chúng ở châu Phi, chúng phải tranh đấu với những loài thú ăn thịt khác như linh cẩu đốm và sư tử để giành con mồi, và không phải là điều bất thường đối với chúng khi chúng bị các con mãnh thú kia xua đuổi khỏi con mồi mà nó vừa kiếm được.

Báo hoa mai thông thường săn về đêm, bình minh, hay lúc chập tối và sẽ đi lén theo con mồi của chúng trước khi giết chúng bằng cách cắn vào họng, làm nghẹt thở con mồi. Chúng thông thường sẽ tha con mồi vào chỗ tương đối an toàn ở trên cây. Người ta từng thấy nó có thể tha con mồi nặng gấp ba lần nó lên cây.

[sửa] Các đặc điểm phân biệt
Thông thường, những con mèo khổng lồ này hay bị nhầm lẫn với nhau, những con "mèo đốm" này là một ví dụ cụ thể. Báo đốm Mỹ và báo hoa mai thông thường hay bị nhầm với nhau và thỉnh thoảng chúng còn bị nhầm với báo gêpa.

Báo hoa mai có thể dễ dàng phân biệt với họ hàng gần là báo đốm Mỹ nếu người ta biết nhìn vào những điểm cần thiết. Phần lớn báo hoa mai không có đốm trong các hoa thị mà báo đốm Mỹ luôn luôn có. Báo hoa mai Amur và báo hoa mai Hoa Bắc thỉnh thoảng là ngoại lệ. Báo hoa mai nhỏ hơn và ít rắn chắc hơn báo đốm Mỹ, mặc dù chúng chắc nịch hơn báo gêpa.

Bên cạnh những biểu hiện bề ngoài thì báo hoa mai và báo đốm Mỹ còn khác nhau về thói quen sinh sống. Báo đốm Mỹ, đã quen với cuộc sống trong các rừng mưa nhiệt đới, thích sống gần nước, trong khi báo hoa mai thông thường là tránh ẩm ướt, và là sống trên cây nhiều hơn.

Báo gêpa, mặc dù sống lẫn trong khu vực sinh sống của báo hoa mai, cũng rất dễ phân biệt. Báo hoa mai nặng hơn, rắn chắc hơn, có đầu to (theo tỷ lệ với cơ thể), và có các hoa thị hơn là các đốm.

[sửa] Bảo tồn
Báo hoa mai là một điều ngạc nhiên trong số các thú ăn thịt loại to. Ước tính có khoảng 50.000 báo hoa mai ở khu vực hạ Sahara của châu Phi. Vì khả năng ngụy trang và thói quen lén lút của chúng, chúng có thể đến rất gần với các khu định cư của con người mà không bị phát hiện. Tuy nhiên sự phá hủy môi trường sống và việc săn trộm đã làm cho một vài nòi báo hoa mai đứng trước nguy cơ diệt chủng, ví dụ, báo hoa mai Amur, báo hoa mai Anatolia, báo hoa mai Barbary, báo hoa mai Hoa Bắc hay báo hoa mai nam Ả Rập.